Սև խոռոչը, ըստ հարաբերականության ընդհանուր տեսության, տիեզերքի մի տեղամաս է, որի գրավիտացիոն դաշտն այնքան հզոր է, որ նրանից ոչինչ չի կարող դուրս գալ։ Այն կլանում է իր շուրջը գտնվող ամեն ինչ։
Սև խոռոչ հասկացությունը 1969 թ.-ին ներմուծել է ամերիկացի գիտնական Ջոն Ուիլերը: Սև անցքերից չի կարող դուրս պրծնել, նույնիսկ լուսի ճառագայթը, որի բացարձակ արագությունը կազմում է 299,792,458 մ/վ: Դրա պատճառով է որ նրանք սև են և նրանց սեփական լույսի ճառագայթը չի տարածվում այլուր:
Աստղերն ունեն կյանքի տևողություն՝ երբ աստղի միջուկը այլևս էներգիա չի ստեղծում, աստղը սկսում է մահանալ և վերածվում է կարմիր գիգանտի և հետո պայթում է: Միջուկը իր մեծ գրավիտացիոն ուժի շնորհիվ սկսում է արագ պտտվել, կուլ տալով ամեն ինչ, և այսպիսով ձևավորվում է սև խոռոչ: Ըստ Էյնշտեյնի գոյություն ունի քառաչափ տարածություն, որոնք սև խոռոչի ներսում ուղղակի կանգ են առնում և սև խոռոչի ամենավերջում ձևավորվում է մի սինգուլյար վիճակ, որը այն տեղն է, որտեղ ամբողջ զանգվածը սեղմված է մինչև զրոյական չափ:
Նաև կա մի տեսություն, որ համաձայն քվանտային ձգողության տեսության սև խոռոչները իվերջո վերածվում են սպիտակ խոռոչների որոնցից մինչև այսօր չի հայտնաբերվել և դրանք սև խոռոչների հակապատկերներ են՝ որտեղ հնարավոր է մտնել դրսից և այնտեղից ոչինչ չի կարող դուրս գալ: Սպիտակ խոռոչները աստղերի ամենավերջին փուլն է:
Սև խոռոչների զանգվածը շատ մեծ է, եթե լիներ 60 կմ տրամագծով մի սև խոռոչ ապա նրա զանգվածը կլիներ արևի զանգվածից տաս անգամ մեծ՝ մոտավորապես 20,000 տրիլիոն տոննա:
Արեգակից ավելի փոքր զանգվածով աստղը չի կարող այդ աստիճան սեղմվել, որովհետև նրա ձգողության ուժը բավականաչափ մեծ չէ: Հաշվարկները ցույց են տալիս, որ Արեգակի զանգվածը 10 անգամ գերազանցող Սև խոռոչի տրամագիծը կարող է լինել 60 կմ: Եթե Արեգակը փոխարկվեր Սև խոռոչի, ապա նրա տրամագիծը կկազմեր ընդամենը 6 կմ, իսկ Երկրի զանգվածին հավասար զանգվածով Սև խոռոչը կունենար 2 սմ-ից էլ փոքր տրամագիծ:
Մոտավորապես 1000 աստղից միայն մեկի զանգվածն է բավականաչափ մեծ, որպեսզի այն ենթակա լինի վերածվելու Սև խոռոչի: Սև խոռոչներն անմիջական դիտարկումով անհնար է հայտնաբերել, քանի որ նրանք տեսանելի չեն:
Սև խոռոչ կարող է լինել այն ամենը, որ ունենա փոքր չափսեր, բայց մեծ զանգված, օրինակ՝ Երկիր մոլորակն էլ կարող է սև խոռոչ դառնալ, եթե այն փոքրանա մինչև եղունգի չափ:
Որոշ գալակտիկաների կենտրոններում հավանաբար կան գերխոշոր զանգվածներով Սև խոռոչներ, որոնց անվանում են քվազարներ: Իսկ նրանց շատ պայծառ կենտրոնները լուսարձակում են, որովհետև գալակտիկական Սև խոռոչները «խժռում» են շրջակա առանձին գոյացությունների, որոնց նյութն այդ ընթացքում շիկանում է, և անջատում է վիթխարի քանակությամբ էներգիա՝ լույսի և այլ ճառագայթումների ձևով:
Այդ խոռոչներից մեկը «Աղեղնավոր-Ա»-ն է։ Այն ունի արեգակից 2,600,000 անգամ մեծ զանգված, մոտ 44,000,000 կմ տրամագից և գտնվում է մեր արեգակնային համակարգից 26,000 լուսատարի հեռավորության վրա՝ իսկ ավելի ստույգ մեր գալակտիկայի կենտրոնում:
Սև անցքերը տարածությունը աղավաղելու հատկություն ունեն: Պտտվելու հետ մեկտեղ՝ դրանք դեֆորմացնում են այն ամենը, ինչ կա դրա շուրջ: Առարկաները տարօրինակ տեսք են ընդունում, երբ դրանք մոտենում են սև անցքին:
Սև խոռոչին մոտենալը կարող է սարսափելի ձևերով սպանել քեզ: Շատերը կարծում են, թե սև խոռոչը մարդկանց պարզապես կկլանի իր մեջ, սակայն մինչ այդ` մոտենալով դրա սահմաններին, մարմինն արդեն կսկսի զգալ գրավիտացիայի էներգիան, ինչի արդյունքում մինչև մարմինն իր մեջ կլանելը, դուք կզգաք գրավիտացիայի բոլոր սարսափելի հետևանքները:
Սև խոռոչի մակերևույթի ջերմաստիճանը կազմում է 0.000000000000000001 կելվին, իսկ ավելի կոնկրետ -273.149999999999999999 ցելսիուս աստիճան։ Պատճառն այն է, որ այնտեղ ընդհանրապես լույս և ջերմություն չկա:
Չնայած համարվում է, որ ոչինչ չի կարող խուսափել սև խոռոչից, այնուամենայնիվ, առնվազն մի բան կարող է խուսափել` ճառագայթումը: Որոշ գիտնականների համաձայն՝ սև խոռոչները ճառագայթում են արտազատում, ինչի արդյունքում դրանք զանգված են կորցնում: Այս գործընթացը կարող է մինչև անգամ «սպանել» սև խոռոչը:
Սև խոռոչը տիեզերական երևույթ է, որ մինչ օրս գիտնականների մոտ բազմաթիվ անպատասխան հարցեր է առաջացնում։
Չեռնոբիլի ատոմակայանի վթարը տեղի է ունեցել 1986 թվականի ապրիլի 26-ին Ուկրաինայի Չեռնոբիլ քաղաքում տեղի ունեցած ատոմակայանի չորրորդ էներգաբլոկի վթար։ Տեղի է ունեցել ռեակտորի պայթյունի հետևանքով և շրջակա տարածքները ենթարկել է ռադիոակտիվ ճառագայթման։ Վթարը ամենախոշորն է իր հետևանքներով ատոմային վթարների մեջ։ Ավերածությունը պայթուցիկ բնույթ էր կրում, ռեակտորը ամբողջությամբ ավերվել է, և շրջակա միջավայր արտանետվել են մեծ քանակությամբ ռադիոակտիվ նյութեր։ Այս վթարը ատոմային էներգետիկայի պատմության մեջ ամենախոշորն է ինչպես զոհերի քանակով, այնպես էլ տնտեսական վնասով։ Վթարից հետո առաջին երեք ամիսների ընթացքում մահացել է 31 հոգի, իսկ ճառագայթման հետևանքները, որոնք բացահայտվել են 15 տարիների ընթացքում, դարձել են 60-80 մարդու մահվան պատճառ։ 134 մարդ տարբեր աստիճանի ճառագայթային հիվանդություն են ստացել, ավելի քան 115 հազար մարդ տարհանվել է 30 կիլոմետրանոց ճառագայթման գոտուց։ Հետևանքների վերացման համար մոբիլիզացվել են նշանակալի ռեսուրսներ, ավելի քան 600 հազար մարդ մասնակցել է վթարի հետևանքների լիկվիդացման գործում։
Նազելի Տեր-Պետրոսյան 